Szczęście jest rozumiane jako subiektywne odczucie satysfakcji z życia. Wciąż jednak prowadzone są badania naukowe w tym zakresie. W ich wyniku, jeszcze nie tak dawno, powstała nowa dziedzina psychologii – psychologia pozytywna. Czym ona jest, skąd się wzięła, jakie są jej założenia i w jaki sposób może wpłynąć na jakość Twojego życia?
Definicja
Nauka psychologii pozytywnej zajmuje się pojęciem ludzkiego szczęścia. Kładzie nacisk na dbanie o dobre samopoczucie oraz na promowanie czynników sprzyjających ogólnemu zadowoleniu i rozwoju osobistemu. Jej głównym celem jest ułatwienie ludziom w osiąganiu pełnego, bardziej satysfakcjonującego życia.
Geneza
Dawniej psychologia skupiała się na problemach, zaburzeniach psychicznych i ich leczeniu. Zdrowie psychiczne traktowała jako brak choroby psychicznej. Wkrótce w odpowiedzi na dominującą wówczas tendencję, powstał nowy ruch. Martin Seligman, jeden z kluczowych twórców psychologii pozytywnej, odegrał istotną rolę w jej rozwoju. W swojej przemowie na konwencji Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego w 1998 roku zaproponował nowe podejście. Miało ono koncentrować się na badaniu sił, wartości i pozytywnych aspektów ludzkiego życia.
Czym nie jest psychologia pozytywna?
Psychologia pozytywna, mimo że jest stosunkowo nowym i innowacyjnym podejściem, ma swoje ograniczenia i różnice w porównaniu do innych dziedzin psychologii. Nie jest próbą zastąpienia tradycyjnych dziedzin psychologii, takich jak psychologia kliniczna czy psychologia zdrowia. Stanowi ich uzupełnienie. Nie ignoruje negatywnych aspektów ludzkiego życia. Nie zakłada, że negatywne doświadczenia czy emocje są nieistotne. Zaleca wręcz, aby się nimi zająć. Są tak samo ważne. Jednocześnie skupia się na zrozumieniu i rozwijaniu pozytywnych aspektów życia. Nauka ta nie ogranicza się tylko do zasady myślenia niepesymistycznego, ale polega też na badaniu autentycznych doświadczeń, sił osobistych, znaczenia życia, relacji społecznych i innych obszarów, które wpływają na dobrostan psychiczny.
Co wpływa na nasz dobrostan?
Według Martina Seligmana dobrostan jest konstruktem mierzalnym. Składa się na niego 5 elementów. Żaden z nich nie stanowi jednak bezpośredniej definicji. Oto wspomniane czynniki składowe:
- Relacje z innymi ludźmi. Jako istoty społeczne, nasze relacje z innymi ludźmi mają ogromny wpływ na nasz dobrostan. Zdrowe, wspierające mogą przyczynić się do poczucia przynależności i zrozumienia, co korzystnie wpływa na nasze samopoczucie.
- Pozytywne emocje. Psychologia pozytywna zidentyfikowała szereg pozytywnych emocji, takich jak radość, wdzięczność, miłość, zadowolenie, nadzieja, zainteresowanie, wdzięczność i inne. Szczególnie ważna w ćwiczeniu psychologii pozytywnej jest praktyka wdzięczności. Najłatwiej zacząć od codziennego zapisywania na kartce papieru rzeczy/sytuacji, za które jest się wdzięcznym. Może to być np. wypicie ulubionej kawy, przeczytanie rozdziału książki czy mało stresujący dzień. Z początku będzie to wymagać medytacji uważności, lecz z czasem wszystko zacznie przychodzić naturalnie. Oprócz praktyki wdzięczności warto stwarzać sobie w życiu okazje do odczuwania innych pozytywnych emocji. Każda niesie ze sobą mnóstwo korzyści i wpływa na dobrostan.
- Koncentracja na zadaniu. Chodzi tutaj o stan pełnego zaangażowania w zadanie, w którym czas zanika, a osoba doświadcza intensywnej radości. Niezwykle istotne jest posiadanie w życiu zajęcia, podczas którego wszystko dookoła przestaje na moment istnieć. Zwykle ta czynność idzie w parze z chęcią przekroczenia własnych granic. Wykonując to działanie, człowiek doświadcza tzw. stanu przepływu (flow).
- Osiągnięcia. Osiąganie celów sprawia człowiekowi ogromną satysfakcję. Nie może być to jednak główny czynnik, ponieważ skupianie się wyłącznie na „wygrywaniu” ma często tragiczne skutki.
- Poczucie sensu życia. Ogromny wpływ ma na to posiadanie celu, realizowanie życiowych wartości, kontrola oraz samoakceptacja.
Dbanie w życiu o jak najlepszy sposób przejawu każdej z powyższych części składowych nazywamy psychologią pozytywną w praktyce.
Inne elementy składowe
Silny jest związek między zdrowiem fizycznym a psychicznym. Regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta i odpowiedni sen mają duży wpływ na nasze samopoczucie i energię. Poczucie kontroli nad własnym życiem pomaga z kolei unikać uczucia bezsilności i niemocy. Istotne w życiu człowieka jest również bezpieczeństwo materialne i emocjonalne. Dla wielu osób także duchowość i związane z nią wartości mogą odgrywać kluczową rolę w doświadczaniu sensu i znaczenia życia. Nie sposób wymienić tutaj wszystkich czynników wpływających na dobrostan i uczucie szczęścia. Jest ich wiele. Można nauczyć się je dostrzegać ćwicząc swoją uważność. Nigdy jednak nie wolno traktować ich wybiórczo. Każdy z nich jest ważny i odgrywa określoną rolę.
Pamiętaj, że psychologia pozytywna nie jest rozwiązaniem na wszelkie zło. I chociaż może przyczynić się do poprawy ogólnego dobrostanu psychicznego, nie zawsze jest odpowiednim narzędziem do rozwiązania konkretnych problemów, zwłaszcza tych wymagających specjalistycznej interwencji klinicznej.